İşten Ayrılırken Haklarım Neler?
İşten ayrılırken hangi haklara sahip olduğunuzu biliyor musunuz? Mobbing, fazla mesai, düşük maaş gibi nedenlerle işten ayrılmak isteyenler için tazminat, kıdem ve izin ücretlerine dair bilinmesi gereken her şey bu yazıda!
İşten ayrılmaya bağlı haklarınız; işten ayrılış şeklinize ve çalışma sürenize göre değişir. Peki hangi durumda ne kadar tazminat alınabilir, tazminatlar nasıl hesaplanır?
1- İşten Ayrılmayı Düşünüyorum, İstifa Edersem Ne Olur?
İşten ayrılmayı düşünüyorsanız ancak haklarınızdan emin değilseniz, öncelikle istifa sebebinizi netleştirmeniz gerekir. Çünkü haklarınız, ayrılma nedeninize göre değişir.
Eğer ayrılmak istemenizin sebebi;
- İşyerinde baskı (mobbing) uygulanması,
- Fazla mesai yapılmasına rağmen ücretlerin ödenmemesi,
- Eşit pozisyondaki çalışanlardan daha düşük ücret almanız,
- Üstünüzün size psikolojik baskı yapması ya da iş ortamının çekilmez hale gelmesi,
- İşyerinde sağlık ve güvenlik önlemlerinin alınmaması,
- İşyerinde şiddet veya taciz olaylarının yaşanması,
- İşverenin size yeni görev tanımı sunması,
- İşverenin iş sözleşmesindeki şartları tek taraflı değiştirmesi,
- Ücretin ödenmemesi,
gibi durumlar ise, bu bir "istifa" değil, haklı nedenle fesih anlamına gelir. Yani, kendi isteğinizle ayrılmış olsanız da, bu durum yasal olarak size tazminat hakkı verir.
Haklı nedenle ayrılan bir çalışan, kıdem tazminatına hak kazanır. Bu tazminat, işyerindeki her bir yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır. 2025 yılı için brüt asgari ücret 26.005,50 TL’dir. Örneğin 3 yıl çalıştıysanız, yaklaşık 78.016,50 TL kıdem tazminatı alabilirsiniz (asgari ücret üzerinden hesaplanırsa). Ancak burada önemli bir uyarı: Haklı nedenle bile ayrılıyor olsanız, fesih bildiriminizi doğru şekilde yapmazsanız, ileride dava açtığınızda hak kaybı yaşayabilirsiniz. Bu sebeple işten ayrılmadan önce mutlaka bir avukata danışmanız önerilir.
Eğer işyerinden ayrılmak istiyorsunuz ama geçerli bir nedeniniz olmadığını düşünüyorsanız, bu durumda kıdem tazminatı almanız mümkün olmayabilir. Fakat unutmayın, çalışanların çoğunun "haklı sebep yok" diye düşündüğü halde, yaşadığı durumlar iş hukuku uygulamaları açısından haklı neden sayılabilmektedir.
2- Ayrılırken Haklarım Neler? Hangi Tazminatları Alabilirim?
İşten ayrılırken ya da çıkarılırken, çalışanların Türk İş Hukuku kapsamında hak kazanabileceği bazı tazminat ve alacaklar vardır. Bunlar şunlardır:
- Kıdem Tazminatı: Aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olan işçiye, her çalışma yılı için 30 günlük brüt ücret tutarında ödenir. İşçinin kendi isteğiyle ayrılması durumunda, yalnızca haklı bir sebep varsa bu tazminat alınabilir.
- İhbar Tazminatı: Sözleşmenin feshedileceği önceden bildirilmezse ödenir. Süresi çalışmanın uzunluğuna göre değişir:
- 0-6 ay arası: 2 hafta ücreti
- 6 ay - 1.5 yıl arası: 4 hafta ücreti
- 1.5 - 3 yıl arası: 6 hafta ücreti
- 3 yıldan fazla: 8 hafta ücreti
- Ayrımcılık Tazminatı: İşverenin eşit davranma ilkesine aykırı hareket etmesi durumunda talep edilebilir.
- İşe Başlatmama Tazminatı: Haksız şekilde işten çıkarılan işçi, işe iade davası kazanmasına rağmen işe başlatılmazsa, 4 ila 8 aylık ücret tutarında tazminat alabilir.
- Boşta Geçen Süre Ücreti: İşe iade davasını kazanan işçiye, dava sürecindeki çalışmadığı dönemde geçen 4 aya kadar sürenin ücretinin ödenmesidir.
- Fazla Mesai Ücretleri: Haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalar için ödenmesi gereken ek mesai ücretleridir.
- Yıllık İzin Ücreti: Kullanılmayan yıllık izin günleri varsa, bu sürelerin ücret karşılığı talep edilebilir.
- Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretleri: Resmî tatil günlerinde çalışıldıysa, çalışılan her gün için ilave ücret ödenmelidir.
İşveren, işçiyi haklı veya geçerli bir sebep olmaksızın işten çıkarırsa hem kıdem hem de ihbar tazminatı ödemek zorundadır. İşçi ise haklı bir nedenle işten ayrılıyorsa, sadece kıdem tazminatına hak kazanır ve işi aynı gün bırakabilir. Bu durumda ihbar süresi beklemesine gerek yoktur.
3- İstifa Dilekçemi Verdim, Dilekçemde Ne Yazmalıyım?
Yerleşik Yargıtay İçtihatlarına göre, işten ayrıldığınızı bildiren dilekçenizde dayandığınız ayrılma sebepleri ile yargılama sürecinde bağlı olursunuz, bu da başta gösterdiğiniz sebepleri sonradan değiştiremeyeceğiniz anlamına gelir. Bu sebeple işten ayrılmadan önce haklı sebepleriniz olsa da bir avukata başvurmanız, hukuki süreçte hak kaybı yaşamanızı önleyecektir.
Çoğu zaman verilen istifa dilekçeleri usulüne uygun şekilde ispatlanamadığı için, işveren tarafından devamsızlık gerekçesiyle iş sözleşmesi feshedilmekte; dava sürecine gelindiğinde ise çalışan, istifa dilekçesi verdiğini belgeleyemediğinden dolayı tazminat ve diğer işçilik alacaklarını kaybetme riskiyle karşı karşıya kalmaktadır. Hukukun haklı olanı değil, tedbirli olanı koruyacağı ve ispat yükünün iş hukuku davaları açısından çok önemli olduğu unutulmamalıdır.
4- İşten Atıldım, Hiçbir Hakkımı Alamadım. Ne Yapmalıyım?
İşten haksız sebeple atıldığınıza inanıyorsanız, en kısa sürede bir avukata başvurmalısınız. İşten haksız yere atıldığınızda yapmanız gereken, işe iade davası süreci başlatmaktaktır. Bu davanın sonucunda haksız şekilde işten çıkartan işveren sizi işe geri almazsa; asıl tazminat haklarınızla birlikte toplamda 8 aylık ücretinize denk olabilecek ek tazminatlar ödemek zorunda kalabilir. Bunlar, diğer tazminat alacaklarınızın (kıdem, ihbar, fazla mesai vs.) dışında, ek olarak ödenen tutarlardır. Ancak işe iade davasını açılması için kanuni süre 30 gündür. Bu süre, işten çıkarıldığınız tarihten itibaren başlar ve sürenin geçmesi ile işe iade hakkınızı tamamen kaybedebilirsiniz. Bu nedenle işten çıkarıldığınız anda, çıkışınızın hukuka uygun olup olmadığını öğrenmek için vakit kaybetmeden bir avukata başvurun.
5- İşten Çıkarıldım ve Tazminatlarımı da Aldım, Ama Tazminatlarım Eksik olabilir mi?
Çoğu zaman çalışanın işten çıkartıldığı durumlarda bir arabulucu çağırılarak çalışanın haklarının çok altında bir bedeli kabul ettirerek bir ihtiyari arabuluculuk anlaşması yapılmakta, böylece işverenler ödemesi gereken tazminatların çok daha altında bedellere çalışanlarını işten çıkartmaktadır. Eğer böyle bir durum içinde olduğunuzu düşünüyorsanız en kısa sürede bir avukata başvurun. Çünkü son Yargıtay kararları uyarınca ihtiyari şekilde düzenlenen ve çalışanın haklarının çok altında anlaşmaya varılan bir çok arabuluculuk süreci iptal edilebilecektir.
6- İşten İstifa Edersem, Fazla Çalışma (Ek Mesai) Ücretlerim ve Yıllık İzinlerim Yanar Mı?
İşten kendi isteğinizle ayrılsanız bile, yani istifa etmiş olsanız dahi, Fazla çalışma (ek mesai) ücretleri ve kullanmadığınız yıllık izin ücretlerine dair geçmişe dönük haklarınız yanmaz. Bu haklarınızı 5 yıl içinde işverenden talep edebilirsiniz.
7- Kendi isteğimle ayrıldım ama mobbing görüyordum, dava açabilir miyim?
İşyerinde sistematik baskı, dışlama veya psikolojik yıldırma gibi davranışlara maruz kaldıysanız ve bu nedenle istifa ettiyseniz, aslında istifa değil iş sözleşmesinin haklı sebeple feshi söz konusudur. Bu durumun ispatlanması ile kıdem tazminatınızı alabilir ve mobbing nedeniyle manevi tazminat davası açabilirsiniz.
8- İşveren beni zorla istifaya zorluyor, buna karşı ne yapabilirim?
Zorla imzalatılan istifa dilekçeleri geçersizdir. Baskı altında istifa ettirildiğinizi ispatlanırsa, işten çıkarılmış sayılırsınız ve tüm tazminatlarınıza hak kazanabilirsiniz.
9- Deneme süresindeyim, istifa edersem tazminat alamaz mıyım?
Deneme süresi içinde her iki taraf da tazminatsız ve ihbarsız sözleşmeyi feshedebilir. Bu nedenle istifa ederseniz veya işten çıkartılırsanız kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı alamazsınız ancak aksine bir hüküm yoksa ihbar süresinde de çalışmanız gerekmez. Ancak deneme süresinin kanunen en fazla 2 ay olabileceğini, 2 ayı aşan deneme sürelerinin geçersiz olacağını unutmayın. Ayrıca fazla mesai gibi haklarınız doğmuşsa bunlar ödenmelidir.
10- İşveren tazminat vermemek için beni haklı sebeple çıkardığını söylüyor, buna itiraz edebilir miyim?
Eğer işverenin iddia ettiği haklı sebep gerçeği yansıtmıyorsa ve sizi haksız şekilde işten çıkardıysa, hem işe iade davası açarak işe dönebilir hem de kıdem ve ihbar tazminatlarınızı talep edebilirsiniz. Uygulamada işverenlerin, gerçeğe aykırı tutanaklarla işçiyi tazminatsız olarak işten çıkarmaya yönelik girişimlerde bulunduğu sıklıkla görülmektedir.
11- İhbar süresi boyunca çalışmak zorunda mıyım? İşveren beni hemen çıkarabilir mi?
İhbar süresi hakkında taraflar birbirini önceden bilgilendirmek zorundadır. İşveren sizi ihbar süresi içinde çalıştırmak istemezse, bu sürenin ücretini peşin ödemek zorundadır. Aynı hak işçi için de geçerlidir.
12- Kendi isteğimle çıkarsam işsizlik maaşı alabilir miyim?
Genel kural olarak işsizlik maaşı, kişinin kendi isteğiyle ayrılması halinde ödenmez. Ancak kendi isteğinizle ayrılmış görünmenize rağmen aslında haklı fesih sebepleri varsa bu durumu belgeledikten sonra işsizlik maaşı için başvuru yapabilirsiniz.
13- İşten çıktıktan sonra ne kadar sürede dava açmalıyım? Haklarım zaman aşımına uğrar mı?
İşçilik alacakları için genel zaman aşımı süresi 5 yıldır. Ancak bazı alacak türleri için 10 yıl olabilir. Bu süreyi geçirmeden dava açmanız gerekir, aksi halde hak kaybı yaşanabilir.
14- Sigortasız çalıştım, şimdi tazminat ve maaş talep edebilir miyim?
Sigortasız çalışmanız, işçilik haklarınızı ortadan kaldırmaz. Tanık, belge ve yazışmalarla ispat edebildiğiniz sürece tüm ücret ve tazminat alacaklarınızı dava yoluyla talep edebilirsiniz.
15- Hamileyim, bu yüzden çıkarılırsam tazminat alabilir miyim?
Hamilelik nedeniyle işten çıkarma, ayrımcılık yasağına ve eşitlik ilkesine aykırıdır. Bu nedenle haksız bir fesih söz konusu olur ve tazminat haklarınızı talep edebilirsiniz. Ayrıca ayrımcılık tazminatı da gündeme gelebilir.
16- Haklı nedenle işten ayrılırsam kıdem tazminatını nasıl alırım?
Haklı nedenle istifa ettiğinizde, kıdem tazminatına hak kazanırsınız. İşveren ödeme yapmazsa, zorunlu arabuluculuk sürecinin yürütülmesinden sonra dava açabilirsiniz. Süreçte hak kaybı yaşamamak için işten ayrılmadan önce avukata başvurmak önemlidir.
17- Suç işledim, işten çıkartılır mıyım?
İşçinin iş dışında ya da işyeriyle ilgisiz bir olay nedeniyle suç işlemesi, her durumda işten çıkarılma sebebi değildir. Ancak işlenen suçun niteliği, işyerindeki görevle bağlantısı, işveren açısından güven ilişkisini zedeleyip zedelemediği önemlidir. Eğer suç işyerinde işlenmişse, işveren İş Kanunu’nun 25/II. maddesi kapsamında iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir. Bu tür durumlarda her somut olay kendi özelinde değerlendirilir. Ancak suçun işyerinde işlenmediği hallerde, masumiyet karinesi gereği ceza yargılaması sona ermeden hiçbir suç işten haklı şekilde çıkartılma sebebi değildir.
Hukuki Süreç
Tüm süreçlerin hukuki takibi için bize başvurabilir, süreçlerin hak kaybı olmadan sonuçlanmasını sağlayabilirsiniz. Somut olaya göre yapılacak işlemler sırası ile tarafınıza bildirilecek ve süreç başından sonuna kadar sorunsuz şekilde sonuçlandırılacaktır.
Neden Tigin & Gençer?
Dava süreci başlangıcında müvekkil ile avukatlık sözleşmesi yapılmakta ve davanın özen, sorumluluk ve basiret ile yürütüleceği garanti altına alınmaktadır.
Hukuki sürecin işleyişi ve aşamaları müvekkile bildirilmekte, olası hukuki gelişmelerden müvekkil yazılı olarak haberdar edilmektedir.
